Een gevestigde ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid, met het doel om echte vrijheid van verkeer van personen op het grondgebied van de Europese Unie en een hogere mate van beveiliging door middel van doeltreffender maatregelen tegen criminaliteit, racisme en vreemdelingenhaat te garanderen.

De "ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid" wordt bestreken door titel V van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het gaat met het beleid inzake grenscontroles, asiel en immigratie, met justitiële samenwerking in burgerlijke en strafzaken en politiële samenwerking. Besluiten op deze gebieden zijn meestal genomen met gekwalificeerde meerderheid. Het EuropeesParlement heeft bevoegdheden van de medebeslissingsprocedure met de Raad op de meeste beleidsterreinen (gewone wetgevingsprocedure).

Opt-out regelingen bestaan voor het Verenigd Koninkrijk en Ierland, hoewel zij hebben besloten om opt-in op de meeste initiatieven betreffende de ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid. Denemarken oefeningen volledige opt-out van dit gebied.

Aangelegenheden in verband met justitie en binnenlandse zaken gebruikt om te worden behandeld uitsluitend onder de intergouvernementele regels, met name onder titel VI van het Verdrag betreffende de Europese Unie (de "derde pijler"). Het Verdrag van Amsterdam "gecommunautariseerde" asiel, immigratie en justitiële samenwerking in burgerlijke zaken, verplaatsen ze onder titel IV van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap ("eerste pijler"). Het Verdrag van Lissabon gegroepeerd al deze in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.