Het Handvest van de grondrechten consolideert in een enkel document de fundamentele rechten die van toepassing zijn op het niveau van de Europese Unie (EU). Het stelt ethische beginselen en de rechten voor EU-burgers en ingezetenen die betrekking op waardigheid, vrijheid, gelijkheid, solidariteit, burgerschap en rechtvaardigheid hebben. Terwijl in het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (EVRM) is beperkt tot de bescherming van burgerrechten en politieke rechten, het Handvest gaat naar aanleiding van dekking werknemers en sociale rechten, bescherming van gegevens, bio-ethiek en het recht op behoorlijk bestuur.

De bepalingen van het Handvest zijn gericht tot de instellingen en organen van de EU en haar lid-staten. EU- en nationale wetgeving moet stroken met de in het Handvest neergelegde beginselen. Het Handvest heeft echter juridisch toepassing alleen wanneer de instellingen en de lid-staten zijn de uitvoering van EU-wetgeving. Het is niet van toepassing de bevoegdheden van de Unie die verder gaan dan reeds verleend in de Verdragen.

Het Verenigd Koninkrijk, Polen en de Tsjechische Republiek hebben beveiligd een opt-out uit de toepassing van het Handvest.

Het EU-Handvest van de grondrechten plechtig werd afgekondigd door de Europese Raad van Nice op 7 December 2000. Het is gebaseerd op de communautaire verdragen, internationale verdragen, constitutionele tradities van de lidstaten en verschillende verklaringen van het EuropeesParlement. Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 December 2009, het Handvest (zoals gewijzigd in December 2007) ontvangen dezelfde rechtskracht als de Verdragen en werd even bindend.